استفاده از طرح ها با ذکر نام منبع اشکالی ندارد
صفحه خط کوفی بنایی معقلی را در برنامه های اینستاگرام و پینترست دنبال کنید. و همراه ما باشید.
خط کوفی بنایی معقلی
خط بنّایی یا مَعْقِلی نوعی خط کوفی زاویه‌دار است و از ترسیم اشکال: مربع لوزی مستطیل و خطوط موازی و متقاطع حاصل می‌شود. خط بنایی نوع تزیین نشده و هندسی خط کوفی است که براساس خانه‌های شطرنجی طراحی می‌شود.
خط کوفی بنّایی یا مَعْقِلی یکی از انواع خوشنویسی اسلامی است که نوعی خط کوفی زاویه‌دار به‌شمار می‌رود و از ترسیم اشکال هندسی مانند مربع، لوزی، مستطیل و خطوط موازی و متقاطع حاصل می‌شود. خط بنایی نوع تزیین نشده و هندسی خط کوفی است که براساس خانه‌های شطرنجی طراحی می‌شود.اساس کوفی بنایی امتدادهای افقی و عمودی و گردش خط با ضخامتی یکنواخت در راستای افقی یا عمودی است به گونه‌ای که تمام سطوح هندسی شکل با این نوشته‌های افقی و عمودی پر می‌شود. در بعضی انواع کوفی بنایی به نمونه‌هایی برخورد می‌کنیم که هم سیاهی و هم سفیدی بین آن‌ها از کلماتی تشکیل شده‌اند که هر دو دارای معناست که به آن کوفی مشکل یا متداخل گفته می‌شود.
واژه معقلی با دو تلفظ به کار می‌رود یکی به‌صورت مُعَقِّلی که تفکر و تعقلی که خطاط باید برای ترسیم این خط به‌کار ببندد اشاره می‌کند و دیگری به‌صورت مَعقِلی تلفظ می‌شود که مَعقِل بروزن محفل، واژه‌ای است با ریشه فارسی به معنی دیوار، قلعه و پناهگاه بلند. واژه بنایی را نیز به دو شکل تلفظ می‌کنند که هر دو ضحیح می‌نماید. یکی بَنایی یا بِنایی که این خط را منسوب به ابنیه و ساختمان‌ها می‌کند و دیگری بَنّایی که این خط را منتسب به معماران می‌کند که به احتمال زیاد طراحان این خط آنان بوده‌اند
همانطور که پیش تر نیز اشاره شد خط بنایی نوعی از خط کوفی است که قدمت بسیاری دارد و همراه با ظهور اسلام شکل گرفت. پس از سده پنجم هجری استفاده از این خط با کاهش روبرو شد و تنها برای نوشتن کتیبه ها یا سرلوحه های کتاب ها و... مورد استفاده قرار می گرفت.
تاریخچه پیدایش خظ معقلی یا کوفی بنایی
برای توضیح بیشتر درباره پیدایش خط بنائی _معقلی نداریم به مطالب خط معقلی ، که شرح آن در مباحث کتابهای((پیدایش و سید تحول خط)) و (( اطلس خط)) آمده است ، مراجعه کنیم . خط معقلی در کتابت مستعمل نبوده ، گر چه مولانا سلطان علی مشهدی معتقد است که به این خط کتابت می شده و آن را جزء خطوط می آورد ، ظاهرا این خط تزئینی است که آن را در عمارت و ابنیه متبرک مانند مسجد و مدارات، روی دیوارها به کار می بردند. چنانچه ان را خط معماری نیز می گویند و چون اساس این خط ، روی خانه بندی خط کشی می شود . به این ترتیب که اول مانند شطرنج خط کشی و خانه بندی می شود ، بعد از تقسیم خانه ها حروف آن مرتب می شود و چون این خط به ترتیب فوق نوشته می شده آن را با آجر روی عمارات به آسانی چیده می توانستند تا هم عبارتی از آن خوانده شود و هم دیوار عمارت را زینتی باشد و این نسبت آن را خط معماری نیز می گفتند که معماران از مرتب چیدن آجرها ، صورت را روی دیوار نمایان می نمودند.
در کتاب اطلس خط نیز درباره خط کوفی بنایی یا معقلی چنین آمده است: این نوع را که به نوع بنایی مشهور است . و به آن بنایی و معقلی و منحصر و مربع و مستطیل و متداخل هم می توان گفت ، نوع تزئین نشده کوفی است که حرکات مستطیلی شکل گاهی مربع شکل حروف آن را از انواع دیگر مستثنی می سازد ولی در انتخاب زوایای مستطیلها این نوع کوفی در بسیاری از بناها و مساجد باستانی مخصوصا از زمان تیموریان و صفویان در اصفهان مشهد و خراسان بزرگ و نقاط دیگر دیده می شود و امروز هم طرح این خط هنوز بین کاشی کاران متداول است و در تزئینات کاشی کاری بناها به کار می رود . بدان جهت نام منحصر دارد که جمله و عبارتی به این خط در انحصار انواع اقسام شکلهای هندسی در آمده و سوره یا آیه ای از قرآن یا عبارت حدیثی به طور منظم در زمینه های یک نواخت گنجانده شده است . چنان که گفته شد ، آثار آن را به سه قسم آسان و متوسط و مشکل مشاهده می کنیم آسان آن است که زمینه و خط بدون فاصله زیاد و بدون خطوط اضافی و به موازات و تساوی تنظیم شده باشد . و اما مشکل چنان است که علاوه بر نظم و ترتیب دقیق زمینه و حرکات هر دو خط باشد و به اصطلاح سواد و بیاض آن خوانده شود و بر این گونه کوفی بنایی متداخل نیز نمونه این گونه خط از اوایل قرن هشتم در اصفهان موجود است .
